Truyện xoay quanh nhân vật cô Hiền, một “hạt bụi vàng” của thủ đô nghìn năm văn hiến. Cô xinh đẹp, thông minh, lại sinh ra trong một gia đình giàu có lương thiện khiến nhân vật “tôi” phải trân trọng, ngưỡng mộ. Thời trẻ, cô mở một xa-lông văn học, giao lưu với khách văn chương trí thức. Đến tuổi lập gia đình, cô chọn một ông giáo Tiểu học trong sự ngỡ ngàng của biết bao người. Suốt thời kháng chiến chống Pháp, vợ chồng cô vẫn sống ở Hà Nội một cách đường hoàng, sung túc, sinh hoạt nền nếp, lễ nghi bất chấp xung quanh đói khổ, buông tuồng. Cô Hiền làm nghề hoa giấy và có cái mặt tư sản nhưng không bị cải tạo vì cô chẳng bóc lột ai. Khi người con cả xin vào chiến trường, cô không ngăn cản. Cậu thứ hai thi được điểm cao nên trường giữ lại. Năm 1975, con cả của cô trở về và đã là thượng úy. Cô Hiền tổ chức bữa ăn bạn bè như mấy chục năm nay cô vẫn làm mỗi tháng. Nhân vật “tôi” chuyển vào Sài Gòn sinh sống nhưng cứ ra Hà Nội lại ghé vào thăm cô Hiền. “Tôi” tỏ ý buồn phiền về lối ứng xử xuống cấp của người Hà Nội thời nay. Cô Hiền kể cho anh nghe chuyện cây si bật gốc vì bão ở đền Ngọc Sơn.
Truyện xoay quanh nhân vật cô Hiền, một “hạt bụi vàng” của thủ đô nghìn năm văn hiến. Cô xinh đẹp, thông minh, lại sinh ra trong một gia đình giàu có lương thiện khiến nhân vật “tôi” phải trân trọng, ngưỡng mộ. Thời trẻ, cô mở một xa-lông văn học, giao lưu với khách văn chương trí thức. Đến tuổi lập gia đình, cô chọn một ông giáo Tiểu học trong sự ngỡ ngàng của biết bao người. Suốt thời kháng chiến chống Pháp, vợ chồng cô vẫn sống ở Hà Nội một cách đường hoàng, sung túc, sinh hoạt nền nếp, lễ nghi bất chấp xung quanh đói khổ, buông tuồng. Cô Hiền làm nghề hoa giấy và có cái mặt tư sản nhưng không bị cải tạo vì cô chẳng bóc lột ai. Khi người con cả xin vào chiến trường, cô không ngăn cản. Cậu thứ hai thi được điểm cao nên trường giữ lại. Năm 1975, con cả của cô trở về và đã là thượng úy. Cô Hiền tổ chức bữa ăn bạn bè như mấy chục năm nay cô vẫn làm mỗi tháng. Nhân vật “tôi” chuyển vào Sài Gòn sinh sống nhưng cứ ra Hà Nội lại ghé vào thăm cô Hiền. “Tôi” tỏ ý buồn phiền về lối ứng xử xuống cấp của người Hà Nội thời nay. Cô Hiền kể cho anh nghe chuyện cây si bật gốc vì bão ở đền Ngọc Sơn.
Nhân vật trung tâm của truyện ngắn là cô Hiền. Cũng như người Hà Nội khác, cô đã cùng Hà Nội, cùng đất nước trải qua nhiều biến động thăng trầm nhưng vẫn giữ được cốt cách người Hà Nội. Cô sống thẳng thắn, chân thành, không giấu giếm quan điểm, thái độ của mình với mọi hiện tượn xung quanh.
Suy nghĩ và cách ứng xử của cô trong trong từng thời đoạn của đất nước:
b. Cô hiền "một hạt bụi vàng" của Hà Nội
2. Các nhân vật khác trong truyện
3. Ý nghĩa của câu chuyện "cây si cổ thụ"
4. Giọng điệu trần thuật và nghệ thuật xây dựng nhân vật
Giọng điệu trần thuật: một giọng điệu rất trải đời, vừa tự nhiên, dân dã vừa trĩu nặng suy tư, vừa giàu chất khía quát, triết lí. Vừa đậm tính đa thanh. Cái tự nhiên, dân dã tạo nên phong vị hài hước rất có duyên trong giọng kể của nhân vật "tôi"; tính chất đa thanh thể hiện trong lời kể: nhiều giọng (tự tin xen lẫn hoài nghi, tự hào xen lẫn tự trào...). Giọng điệu trần thuật đã làm cho truyện ngắn đậm đặc chất tự sự rất đời thường mà hiện đại.
- Nguyễn Khải (1930-2008), tên đầy đủ là Nguyễn Mạnh Khải, quê ở Hà Nội
- Nguyễn Khải viết văn từ khi 20 tuổi, được biết đến từ tiểu thuyết "Xung đột".
- Sau năm 1975. sáng tác của ông đề cập đến nhiều vấn đề, đặc biệt là thái độ của con người trước những sự biến đổi rắc rối của đời sống: Cha và con (1970), Gặp gỡ cuối năm (1982)…
Tác phẩm được in trong tập truyện ngắn cùng tên, thể hiện những khám phá mới mẻ của tác giả về vẻ đẹp tiềm ẩn bên trong con người.
Câu 1: (trang 98 sgk ngữ văn 12 tập 2)
-Ngoại hình: xinh đẹp, thông minh, yêu văn thơ
+ Thẳng thắn, chân thành, không giấu giếm quan điểm, thái độ
+ Vui vẻ hơi nhiều, nói hơi nhiều
+ Cư xử hợp lí, tài tình với tình hình đất nước.
+ Dạy con sống không phải xấu hổ.
Câu 2 (trang 98 sgk ngữ văn 12 tập 2)
+ Là người giỏi quan sát và cảm nhận nhanh nhạy, sắc bén
+ Có giọng điệu hài hước, dí dỏm
+ Người yêu quý những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc
+ Tô thắm được cốt cách, tinh thần của người Hà Nội, phẩm giá cao đẹp của người Việt Nam
+ Những người mà nhân vật “tôi” hỏi thăm khi quên đường
Câu 3: (trang 98 sgk ngữ văn 12 tập 2)
+ Thể hiện sự khắc nghiệt của thiên nhiên
+ Quy luật của sự sống, niềm tin và hi vọng của con người
+ Hình ảnh ẩn dụ cho vẻ đẹp con người Hà Nội: cốt cách, tinh hoa văn hóa của Hà Nội là bất diệt.
Câu 4: (trang 98 sgk ngữ văn 12 tập 2)
-Giọng điệu trần thuật: trưởng thành, duyên dáng
+ Mang phong vị dí dỏm trong lời kể của nhân vật
+ Đậm chất đời thường mà hiện đại
-Nghệ thuật xây dựng nhân vật “tôi” và các nhân vật khác:
+ Ngôn ngữ nhân vật khắc họa lên tính cách